Schuld, schaamte, verdriet: de emotionele achtbaan bij baanverlies

Een wirwar aan emoties manifesteert zich, wanneer iemand zijn baan verliest – of het nu gaat om een baan in loondienst of het zelfstandig ondernemerschap. Schuld, schaamte, verdriet, teleurstelling, frustratie, boosheid. Het rouwproces van werkloos worden, is iets wat zelden wordt erkent. Het hebben van werk of een baan wordt vaak als vanzelfsprekend gezien. Terwijl het belang ervan enorm is en het effect op de eigenwaarde vaak wordt onderschat. Uit onderzoek van Janske van Eersel (2015) blijkt dat baanverlies bij veel ondervraagde mensen (557) de kwaliteit van leven aantast en dat er in veel gevallen sprake is van angst, depressies, lusteloosheid en cynisme. Werkloos raken tast de eigenwaarde sterk aan. Of er sprake was van een conflict op het werk waardoor er afscheid wordt genomen, bleek maar in bepaalde mate van invloed te zijn op de beleving. Werkloosheid als gevolg van de huidige crisis, kan daarom een wirwar van emoties losmaken waar menigeen zich in vergist.

De steun van naasten is belangrijk, evenals het tonen van empathie en compassie wanneer iemand werkloos raakt. Heb je iemand in je omgeving die net zijn baan is verloren, sta hier dan bij stil en doe de handreiking: wat kan ik voor je betekenen?

Van ontkenning naar acceptatie

Het verliezen van je baan gaat als vanzelf gepaard met het doorlopen van een transformatiecurve. De een zal de stappen van de curve bewust doorleven, de ander sluit zich ervoor af of gaat in de overlevingsmodus. Er is in dit geval geen goed of slecht: hoe jij reageert, past bij wie je bent in het hier en nu. Om de transformatie duurzaam te doorlopen, is bewustzijn wel de sleutel. Vanuit paniek of overleving kun je namelijk waardevolle stappen overslaan. Het is aan jou of je het aandurft en financieel de keuze kunt maken om deze stappen met begeleiding te doorlopen.

Baanverlies kent grofweg 5 stadia: ontkenning, boosheid, schipperen/onderhandelen, depressie en acceptatie. Vanaf de acceptatiefase is er pas echt rust en ruimte in je hoofd en lijf, om een nieuw perspectief te schetsen.

Tijd voor antwoorden

Ben je zelf je baan verloren, dan is de nodige compassie en steun – emotioneel, financieel, relationeel – noodzakelijk om overeind te blijven. Ik gun het je dat je mensen op je heen hebt die niet te veel vragen, niet oordelen of ongevraagd met advies komen.

Om verder te komen in je proces, kan empathie van een coach of hulpverlener juist een tegengestelde werking hebben: empathie en compassie staat in de weg waar het gaat om het stellen van de juiste vragen. De juiste vragen zijn namelijk objectief, vanuit gelijkwaardigheid en direct. Vanwege dit laatste aspect, deel ik hier een vragenlijst die je eerst zelf kunt beantwoorden. Een ander jou de vragen laten stellen, kan flink confronterend zijn. Beantwoord de vragen daarom in jouw tempo. Voor de een is het ‘de mouwen opstropen en van A tot Z doorleven’, voor de ander gaat dit geleidelijk, stap voor stap. Schrijven helpt in het proces, dus neem de tijd om de genoemde vragen te beantwoorden. Jouw overdenkingen nu, kunnen je straks helpen in het vinden van een nieuwe baan, opdracht of zelfs: zingeving.

 Wat is er anders nu jij je baan hebt verloren?
 Wat is voorbij/over?
 Wat mis je aan je werk of werkomgeving?
 Wat is hetzelfde gebleven?
 Hoe voel jij je op dit moment?
 Wat geef je op of wat verlies je op dit moment?
 Als jij een titel zou kunnen geven voor jouw werkleven tot op heden, hoe zou die titel luiden?
 Wat komt er bij je op als je weet dat dit hoofdstuk is afgesloten?
 Wat wil je achterlaten of waar wil afscheid van nemen in dit hoofdstuk?
 Wat wil je loslaten om je vrijer te voelen?
 Wie wil je bedanken in dit hoofdstuk?
 Wat wil je voor jezelf meenemen uit dit hoofdstuk?
 Wat kun je met deze zaken in een toekomstige baan of werkomgeving?
 Je hebt eerder opgeschreven wat je mist aan je werk of werkomgeving. Wat kan je daar in het hier & nu tegenover zetten, om dat gemis te verkleinen?
 Wie of wat heb je daarvoor nodig?
 Als je nu een nieuw hoofdstuk voor je werkleven begint, hoe heet dit hoofdstuk dan?
 Wat wil je kunnen opschrijven over deze toekomstige tijd?
 Wat gaat er in de toekomstige tijd veel beter dan in het hier & nu?
 Wie of wat heb je daarvoor nodig?
 Schrijf op waar je nu dankbaar voor bent en wat je wil behouden in de toekomst.

Op momenten dat jij je somber of verdrietig voelt, lees dan opnieuw waar je dankbaar voor bent vandaag de dag en richt je op deze zaken. Dat wat je aandacht geeft, groeit.

Nieuw perspectief

Na het beantwoorden van de vragen, kun je jouw antwoorden met iemand delen die je vertrouwt en waarvan je weet dat die erop gericht is om jou te begeleiden in gelijkwaardigheid. Dit kan een naaste zijn, of een (loopbaan)coach. Ik weet zeker dat de antwoorden, met waar nodig verdieping, je inzichten geven en een doel om mee verder te komen. Naast het doorleven van je (rouw)proces is dat waar het feitelijk om gaat: een doel hebben voor de toekomst. Het gevoel van zelfredzaamheid en uitzicht op een beter perspectief. Koppel dit doel met de juiste loopbaanbegeleiding en je hebt het stuur weer in handen. Ik wens je alle nodige moed en vertrouwen!

Photo by Tengyart